کنترل آفات و سورفکتانت ها
تولید محصولات کشاورزی علاوه بر شرایط اقلیمی و مخاطرات پیش بینی نشده ناشی از آن، در مرحله اول تابع عوامل مدیریتی خاصی است که تاثیرات مهمی در تولید پایداری کشاورزی دارد. این عوامل بطور کلی شامل مدیریت خاک، آب، آفات و بازاریابی است که هر یک از این بخش ها خود دارای مسائل و معضلات بی شماری بوده ولی در این بین مدیریت آفات، نقش بسزایی در کارایی و بهره وری کشاورزی دارد. یکی از ابزار های کمک به مدیریت آفات سورفکتانت ها هستند.
در سال های اخیر شیوه جامع و نوینی جهت کنترل آفات در حال تکوین بوده است که موسوم به مدیریت تلفیقی آفات IPM می باشد.
از دهه ۱۳۳۰ یعنی در حدود ۵۰ سال پیش رویکرد مدیریت تلفیفی آفات توسعه یافت تا مصرف آفت کش های شیمیایی را در الگوی کشاورزی متراکم کاهش دهد. در سال های اخیر، مدیریت به طور فعال در بسیاری از کشورها توسعه یافته است. ارتباط بین مواد شیمیایی با محیط زیست و سلامتی انسان دلائل این اقدام بوده است. از سوی دیگر کشاورزان علاقمند هستند تا هزینه های تولید را کاهش دهند. مدیریت تلفیقی آفات این فرصت را برای کشاورزان فراهم می کند تا بتوانند هر چه بیشتر تولید محصول را اقتصادی تر کنند. مورد دیگری که کشاورزان را به کاهش مصرف سموم شیمیایی وادار می کند محدودیت های مربوط به باقیمانده سموم شیمیایی آفت کش در محصولات صادراتی است که گاهاً موجب برگشت دادن محصول صادر شده می شود.
تعریف مدیریت تلفیقی آفات IPM
در آئین نامه بین المللی توزیع و مصرف سموم شیمیایی که در نوامبر ۲۰۰۲ به تصویب شورای فائو FAO رسید مدیریت تلفیقی آفات IPM چنین تعریف شده است.
مدیریت تلفیقی آفات عبارت است از بررسی تمامی فنون موجود برای مهار آفات و تلفیق اقدامات مناسب به منظور جلوگیری از رشد جمعیت آفات و نگه داشتن میزان مصرف سموم شیمیایی در حدی که توجیه اقتصادی داشته باشد و خطرات آن بر سلامتی انسان و محیط زیست به کمترین حد ممکن برسد و یا کاهش یابد. در مدیریت تلفیقی آفات بر تولید محصول سالم با حداقل آسیب به کشت بوم زراعی و بهره گیری از کلیه راهکارها برای مبارزه با آفات تاکید می شود.
شکی نیست که سموم کشاورزی نقش بسزایی در تولید محصول بیشتر و کیفیت برتر محصولات ایفا می نمایند و چه بسا ممکن است با عدم مبارزه شیمیایی به موقع کل محصول از بین برود.
بطور تقریبی یک سوم محصولات کشاورزی جهان در مراحل داشت و برداشت، توسط آفات از بین می رود و این بدین معناست که استفاده از مواد شیمیایی از جمله سموم و کودها الزامی است اما متاسفانه با استفاده بی رویه و نامتعادل از سموم و کودها باعث از بین رفتن خاک و همچنین موجودات خاک زی خواهد گردید. اینجاست که ضرورت کاهش مصرف سموم در تولید محصولات کشاورزی اهمیت دو چندان پیدا می کند . بدیهی است که رهیافت مبارزه تلفیقی، یعنی بکارگیری چندین روش مبارزه از جمله مکانیکی، زراعی،مبارزه بیولوژیکی و مبارزه شیمیایی.
با توجه به اینکه تحقیقات انجام شده مشخص می نماید که کشاورزان بر این عقیده اند که آسان ترین و موثرترین راه مبارزه، مبارزه شیمایی است لذا باید حداقل از این طریق میزان مصرف سموم را بصورت اصولی و علمی کاهش داد.
برای کاهش مصرف میزان سموم لزوما باید از سورفکتانت ها استفاده نمود. سورفکتانت ها نوعاٌ ترکیبات شیمیایی آلی و غیر سمی هستند که به محلول آفت کش ها، علف کش ها، قارچ کش ها و یا کودها اضافه می شوند تا تاثیر و جذب آنها را افزایش دهند و از این طریق باعث کارایی بهتر سموم بر روی گیاه می شوند و این کار معمولا با کاهش کشش سطحی آب انجام می گیرد و در این صورت است که استفاده از سورفکتانت ها باعث کاهش مصرف سموم می شود. تحقیقات نشان می دهد که تمیز شدن و شستشوی برگ ها و گیاهان با استفاده از سورفکتانت ها، نفوذ هوا و در نتیجه عمل فتوسنتز بهتر انجام می گیرد زیرا عمل جذب سموم راحت تر و گیاه رشد بهتری خواهد داشت.
پرویز پیراسته – صنایع شیمیایی سم سازان
مقاله قبلی در خصوص سورفکتانت ها را می توانید در لینک زیر مطالعه نمایید:
سورفکتانت ها، اهمیت و نقش آن ها در کشاورزی – پایگاه اطلاع رسانی سم نیوز (samnews.ir)